Nhìn từ phía sau
Các xương chẩm, đỉnh và thái dương được nhìn thấy ở phía sau của xương sọ.
Xương chẩm (occipital bone)
Ở trung tâm, phần phẳng hay phần trai của xương chẩm (squamous part of the occipital bone) là cấu trúc chính trong góc nhìn này của xương sọ (Hình 1). Nó khớp ở phía trên với cặp xương đỉnh ở đường khớp lamda và ở phía ngoài với xương thái dương ở các đường khớp chẩm-chũm. Dọc theo đường khớp lamda, các đảo xương nhỏ (các xương đường khớp [sutural bones] hay các xương Wormian [wormian bones]) có thể được quan sát thấy.
Một số mốc xương có thể nhìn thấy trên xương chẩm. Có một lồi trên đường giữa (ụ chẩm ngoài [external occipital protuberance]) với các đường cong mở ra bên ngoài từ nó (các đường gáy trên [superior nuchal lines]). Điểm nổi bật nhất của ụ chẩm ngoài là vùng inion. Khoảng 1 inch (2.5 cm) bên dưới các đường gáy trên là thêm hai đường khác (các đường gáy dưới [inferior nuchal lines]) cong ra ngoài. Mở rộng xuống dưới từ ụ chẩm ngoài là mào chẩm ngoài (external occipital crest).
Các xương thái dương (temporal bones)
Ở phía ngoài, các xương thái dương thì được nhìn thấy trong góc nhìn phía sau của xương sọ, với các mỏm chũm là đặc điểm nổi bật (Hình 1). Trên bờ dưới-trong của mỗi mỏm chũm là một khuyết (khuyết chũm [mastoid notch]), mà là một điểm của sự bám cho bụng sau của cơ hai bụng.
Nhìn từ trên
Xương trán, xương đỉnh và xương chẩm được nhìn thấy trong một góc nhìn từ bên trên của xương sọ (Hình 2). Các xương này tạo nên phần trên của vòm sọ hay mũ sọ (calva hay skullcap).
Theo hướng từ trước ra sau:
- Xương trán đơn lẻ khớp với các xương đỉnh dạng cặp ở đường khớp vành.
- Hai xương đỉnh khớp với nhau ở đường giữa tại đường khớp dọc.
- Các xương đỉnh khớp với xương chẩm đơn lẻ ở đường khớp lamda.
Chỗ nối của các đường khớp dọc và vành là vùng bregma và chỗ nối của các đường khớp dọc và lambda là vùng lambda.
Lỗ duy nhất nhìn thấy ở góc nhìn này của xương sọ có thể là cặp lỗ đỉnh, ở phía sau, mỗi lỗ trên mỗi xương đỉnh, ngay bên ngoài đường khớp dọc (Hình 2).
Các xương tạo thành vòm sọ (Hình 3) thì đặc biệt trong cấu trúc của chúng, bao gồm các tấm xương đặc ở bên ngoài và bên trong được phân tách bởi một lớp xương xốp (diploe).
Nhìn từ dưới
Nền của xương sọ được nhìn thấy từ góc nhìn phía dưới và mở rộng ở phía trước từ răng cửa giữa ra sau đến các đường gáy trên và ra phía ngoài đến mỏm chũm và cung gò má (Hình 4).
Vì các mục đích mô tả, nền của xương sọ thường được chia thành:
- Một phần trước, mà bao gồm răng và khẩu cái cứng
- Một phần giữa mà mở từ phía sau khẩu cái cứng đến bờ trước của lỗ lớn
- Một phần sau, mà mở từ bờ trước của lỗ lớn đến các đường gáy trên.
Phần trước
Các đặc điểm chính của phần trước nền sọ là các răng và khẩu cái cứng.
Các răng nhô từ các mỏm xương ổ răng (alveolar processes) của hai xương hàm trên. Các mỏm xương này cùng nhau được sắp xếp trong một cung xương ổ răng hình chữ U mà tiếp giáp với khẩu cái cứng trên ba phía (Hình 4).
Khẩu cái cứng (hard palate) bao gồm các mỏm khẩu cái (palatine processes) của mỗi xương hàm trên ở phía trước và các mảnh ngang (horizontal plates) của mỗi xương khẩu cái (palatine bone) ở phía sau.
Cặp mỏm khẩu cái của mỗi xương hàm trên gặp nhau trên đường giữa ở đường khớp gian xương hàm trên (intermaxillary suture), cặp xương hàm trên và cặp xương khẩu cái gặp nhau ở đường khớp khẩu cái-xương hàm trên (palatomaxillary suture), và các mảnh ngang của mỗi xương khẩu cái gặp nhau trên đường giữa ở đường khớp gian xương khẩu cái (interpalatine suture).
Thêm một số đặc điểm cũng có thể được nhìn thấy khi khẩu cái cứng được kiểm tra:
- Hố răng cửa (incisive fossa) trong đường giữa trước ngay sau răng cửa, các thành của nó chứa các lỗ răng cửa (incisive foramina) (các lỗ mở của các ống răng cửa [incisive canals] mà là các đường đi giữa khẩu cái cứng và khoang mũi).
- Lỗ khẩu cái lớn (greater palatine foramina) gần bờ sau-ngoài của khẩu cái cứng ở mỗi bên, mà dẫn đến các ống khẩu cái lớn (greater palatine canals).
- Ngay sau các lỗ khẩu cái lớn, là các lỗ khẩu cái nhỏ (lesser palatine foramina) trong mỏm tháp (pyramidal process) của mỗi xương khẩu cái, mà dẫn đến các ống khẩu cái nhỏ (lesser palatine canals).
- Một lồi nhọn trên đường giữa (gai mũi sau [posterior nasal spine]) trong bờ sau tự do của khẩu cái cứng.
Phần giữa
Phần giữa của nền sọ thì phức tạp:
- Hình thành nên nửa trước là xương lá mía và xương bướm.
- Hình thành nên nửa sau là xương chẩm và cặp xương thái dương.
Nửa trước
Xương lá mía (vomer)
Ở phía trước, xương lá mía nhỏ thì nằm trên đường giữa, tựa lên xương bướm (Hình 4). Nó đóng góp vào sự hình thành của vách mũi xương mà phân tách hai lỗ mũi sau.
Xương bướm (sphenoid)
Hầu hết phần trước của phần giữa nền sọ bao gồm xương bướm.
Xương bướm được tạo thành từ một thân (body) được đặt ở trung tâm, các cặp cánh lớn và cánh nhỏ (greater and lesser wings) nhô ra phía ngoài từ thân và hai mỏm chân bướm (pterygoid processes) nhô xuống dưới ngay bên ngoài của mỗi lỗ mũi sau.
Ba phần của xương bướm, thân, các cánh lớn và các mỏm chân bướm, được nhìn thấy trong góc nhìn phía dưới của xương sọ (Hình 4). Cánh nhỏ của xương bướm thì không được nhìn thấy trong góc nhìn bên dưới.
Thân xương bướm
Thân xương bướm là một khối vuông được đặt ở trung tâm, chứa hai xoang không khí lớn được phân tách bởi một vách.
Nó khớp ở phía trước với xương lá mía, xương sàng và các xương khẩu cái, ở phía sau-ngoài với các xương thái dương và ở phía sau với xương chẩm.
Các mỏm chân bướm
Mở xuống dưới từ chỗ nối của thân và các cánh lớn là các mỏm chân bướm (Hình 4). Mỗi trong số các mỏm này bao gồm một mảnh trong (medial plate) hẹp và một mảnh ngoài (lateral plate) rộng hơn được phân tách bởi hố chân bướm (pterygoid fossa).
Mỗi mảnh trong của mỏm chân bướm tận cùng ở phía dưới với một lồi xương dạng móc, là móc chân bướm (pterygoid hamulus) và được phân chia ở phía trên để hình thành nên hố thuyền nhỏ, nông.
Ngay trên hố thuyền, ở gốc của mảnh trong của mỏm chân bướm là lỗ mở của ống chân bướm (pterygoid canal), mà đi về phía trước từ gần bờ trước của lỗ rách.
Cánh lớn
Bên ngoài mảnh ngoài của mỏm chân bướm là cánh lớn của xương bướm (Hình 4), mà không chỉ hình thành nên một phần của nền sọ mà còn tiếp tục đi ra phía ngoài để hình thành nên một phần của thành ngoài của xương sọ. Nó khớp ở ngoài và phía sau với các phần của xương thái dương.
Các đặc điểm quan trọng có thể nhìn thấy trên bề mặt của cánh lớn trong một góc nhìn bên dưới của xương sọ là các lỗ bầu dục và lỗ gai trên bờ sau-ngoài mở ra ngoài từ đầu trên của mảnh ngoài của mỏm chân bướm.
Nửa sau
Trong nửa sau của phần giữa của nền sọ là xương chẩm và cặp xương thái dương (Hình 4).
Xương chẩm
Xương chẩm, hay rõ hơn là phần nền của nó, thì nằm trên đường giữa, ngay sau thân xương bướm. Nó mở ra phía sau đến lỗ lớn (foramen magnum) và được giới hạn ở phía ngoài bởi các xương thái dương.
Nổi bật trên phần nền của xương chẩm là củ hầu (pharyngeal tubercle), một ụ xương cho sự bám của các phần của hầu đến nền của xương sọ (Hình 4).
Xương thái dương
Ngay bên ngoài phần nền của xương chẩm là phần đá của phần đá-chũm của mỗi xương thái dương.
Hình dạng nêm của nó, với đỉnh phía trước-trong, phần đá của xương thái dương thì nằm giữa cánh lớn của xương bướm phía trước và phần nền của xương chẩm ở phía sau. Đỉnh hình thành nên một trong số các giới hạn của lỗ rách (foramen lacerum), một lỗ không đều được lấp đầy trong suốt cuộc đời bởi sụn (Hình 4).
Các giới hạn khác của lỗ rách là phần nền của xương chẩm ở bên trong và thân xương bướm ở phía trước.
Phía sau-ngoài từ lỗ rách dọc theo phần đá của xương thái dương là lỗ tròn lớn cho ống động mạch cảnh (carotid canal).
Giữa phần đá của xương thái dương và cánh lớn xương bướm là một rãnh cho phần gân của vòi họng-nhĩ (pharyngotympanic tube) (vòi nhĩ [auditory tube]). Rãnh này liên tục ra phía sau-ngoài vào trong một ống xương trong phần đá của xương thái dương cho vòi họng-nhĩ.
Ngay bên ngoài cánh lớn xương bướm là phần trai của xương thái dương, mà tham gia vào trong khớp thái dương-xương hàm dưới. Nó chứa hố xương hàm dưới (mandibular fossa), mà là một lõm, nơi mà đầu của xương hàm dưới khớp với nền sọ. Một đặc điểm quan trọng của sự tiếp khớp này là củ khớp (articular tubercle) nổi bật, mà là lồi xuống phía dưới của bờ trước hố xương hàm dưới (Hình 4).
Phần sau
Phần sau của nền sọ mở từ bờ trước của lỗ lớn ra phía sau đến các đường gáy trên (Hình 4). Nó bao gồm các phần của xương chẩm ở trung tâm và các xương thái dương ở bên ngoài.
Xương chẩm
Xương chẩm là thành phần xương chính của phần này của xương sọ (Hình 4). Nó có bốn phần được tổ chức quanh lỗ lớn, mà là một đặc điểm nổi bật của phần nền sọ này và qua đó não và tủy sống được liên tục với nhau.
Các phần của xương chẩm là phần trai, mà nằm sau lỗ lớn, các phần ngoài (lateral parts), mà nằm ngoài lỗ lớn và phần nền (basilar part), mà nằm phía trước lỗ lớn (Hình 4).
Các phần trai và phần ngoài là các thành phần của phần sau nền sọ.
Đặc điểm có thể dễ nhìn thấy nhất của phần trai của xương chẩm khi nhìn từ góc nhìn phía dưới của xương sọ là một mào xương (mào chẩm ngoài), mà mở xuống phía dưới từ ụ chẩm ngoài về phía lỗ lớn. Các đường gáy dưới thì cong ra ngoài từ điểm giữa của mào.
Ngay bên ngoài lỗ lớn là các phần ngoài của các xương chẩm, mà chứa nhiều đặc điểm cấu trúc quan trọng.
Ở trên mỗi bờ trước-ngoài của lỗ lớn là các lồi cầu chẩm (occipital condyles) tròn (Hình 4). Các cặp cấu trúc này khớp với đốt sống đội (xương đốt sống CI). Ở phía sau mỗi lồi cầu là một vùng lõm (hố lồi cầu [condylar fossa]) chứa một ống lồi cầu (condylar canal), và phía trước và phía sau mồi lồi cầu là một ống hạ thiệt (hypoglossal canal) lớn. Bên ngoài mỗi ống hạ thiệt là một lỗ tĩnh mạch cảnh (jugular foramen) lớn, không đều được hình thành bởi sự đối của khuyết cảnh (jugular notch) của xương chẩm và khuyết cảnh (jugular notch) của xương thái dương.
Xương thái dương
Ở bên ngoài trong phần sau của nền sọ là xương thái dương. Các phần của xương thái dương được nhìn thấy trong vị trí này là phần chũm của phần đá-chũm và mỏm trâm (Hình 4).
Bờ ngoài của phần chũm được xác định bởi mỏm chũm hình nón lớn nhô từ mặt dưới của nó. Cấu trúc xương nổi bật này là điểm bám của một vài cơ. Trên phía trong của mỏm chũm là khuyết chũm sâu, mà cũng là điểm bám cho một cơ.
Phía trước-trong của mỏm chũm là mỏm trâm hình kim nhô từ bờ dưới của xương thái dương. Mỏm trâm cũng là một điểm bám cho sự bám của nhiều cơ và dây chằng.
Cuối cùng, giữa mỏm trâm và mỏm chũm là lỗ trâm-chũm.
Các bạn có thể xem bài viết mới trên Facebook tại đây: https://www.facebook.com/61550892771585/
Các bạn có thể xem bài viết trước tại đây: https://docsachxyz.com/giai-phau-vung-xuong-so-phan-1/
Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết. Hẹn gặp lại các bạn trong các bài viết tiếp theo nhé !!!
