Thần kinh
Các thần kinh mà đi vào trong chi dưới từ vùng bụng và vùng chậu là các nhánh tận cùng của đám rối thắt lưng-cùng trên thành bụng sau và các thành chậu sau-ngoài (Hình 1 và Bảng 1).
Đám rối thắt lưng (lumbar plexus) được hình thành bởi các nhánh trước của các thần kinh gai sống từ L1 đến L3 và một phần của L4. Phần còn lại của nhánh trước của L4 và nhánh trước của L5 kết hợp lại để hình thành nên thân thắt lưng-cùng (lumbosacral trunk), là thành phần mà đi vào trong khoang chậu và hợp với các thành trước của S1 đến S3 và một phần của S4 để hình thành nên đám rối cùng (sacral plexus).
Các thần kinh chính mà xuất phát từ đám rối thắt lưng-cùng và rời vùng bụng và vùng chậu để đi vào trong chi dưới bao gồm thần kinh đùi, thần kinh bịt, thần kinh ngồi, thần kinh mông trên và thần kinh mông dưới. Các thần kinh khác mà cũng xuất phát từ đám rối và đi vào trong chi dưới để chi phối cho da hay cơ bao gồm thần kinh bì đùi ngoài, thần kinh đến cơ bịt trong, thần kinh đến cơ vuông đùi, thần kinh bì đùi sau, thần kinh bì xuyên và các nhánh của các dây thần kinh chậu-bẹn và sinh dục-đùi.
Thần kinh đùi
Thần kinh đùi (femoral nerve) mang các sự chi phối từ các nhánh trước của L2 đến L4 và rời vùng bụng bằng cách đi qua khoảng trống giữa dây chằng bẹn và bờ trên của vùng chậu để đi vào trong tam giác đùi trên phía trước-trong của vùng đùi (Hình 1 và Bảng 1). Trong tam giác đùi, nó nằm phía ngoài động mạch đùi. Thần kinh đùi:
- Chi phối cho tất cả các cơ trong khoang đùi trước.
- Trong vùng bụng, cho ra các nhánh mà chi phối cho cơ chậu và cơ lược
- Chi phối cho da phủ trên phía trước đùi, phía trước-trong của gối, phía trong của cẳng chân, và phía trong của bàn chân.
Thần kinh bịt
Thần kinh bịt (obturator nerve), giống như thần kinh đùi, xuất phát từ L2 đến L4. Nó đi xuống dọc theo thành bụng sau, đi qua khoang chậu và đi vào trong vùng đùi bằng cách đi qua ống bịt (Hình 1 và Bảng 1). Thần kinh bịt chi phối:
- Tất cả các cơ trong khoang đùi trong trừ một phần của cơ khép lớn mà xuất phát từ xương ngồi và cơ lược mà được chi phối lần lượt bởi thần kinh ngồi và thần kinh đùi.
- Cơ bịt ngoài
- Da trên phía trong của vùng đùi trên.
Thần kinh ngồi
Thần kinh ngồi (sciatic nerve) là thần kinh lớn nhất của cơ thể và mang các sự chi phối từ L4 đến S3. Nó rời vùng chậu qua lỗ ngồi lớn ở phía dưới cơ hình lê, đi vào trong và đi qua vùng mông (Hình 1 và Bảng 1) và sau đó đi vào trong khoang đùi sau, nơi mà nó phân chia thành hai nhánh chính của nó:
- Thần kinh mác chung
- Thần kinh chày
Các phân nhánh sau của L4 đến S2 được mang trong phần mác chung của thần kinh và các phân nhánh trước của L4 đến S3 được mang trong phần chày.
Thần kinh ngồi chi phối:
- Tất cả các cơ trong khoang đùi sau
- Một phần của cơ khép lớn xuất phát từ xương ngồi
- Tất cả các cơ trong cẳng chân và bàn chân
- Da trên phía ngoài của cẳng chân và phía ngoài và lòng của bàn chân
Các thần kinh mông
Các thần kinh mông là các thần kinh vận động chính của vùng mông.
Thần kinh mông trên (superior gluteal nerve) (Hình 1 và Bảng 1) mang các sự chi phối từ các nhánh trước của L4 đến S1, rời vùng chậu qua lỗ ngồi lớn ở phía trên cơ hình lê và chi phối:
- Cơ mông nhỡ và cơ mông nhỏ
- Cơ căng mạc đùi
Thần kinh mông dưới (inferior gluteal nerve) (Hình 1 và Bảng 1) được hình thành bởi các sự đóng góp từ L5 đến S2, rời vùng chậu qua lỗ ngồi lớn phía dưới cơ hình lê và đi vào trong vùng mông để chi phối cho cơ mông lớn.
Các thần kinh chậu-bẹn và sinh dục-đùi
Các nhánh cảm giác tận của dây thần kinh chậu-bẹn (L1) và thần kinh sinh dục-đùi (L1, L2) đi xuống vào trong vùng đùi trên từ đám rối thắt lưng.
Thần kinh chậu-bẹn (ilio-inguinal nerve) xuất phát từ phần trên của đám rối thắt lưng, đi xuống quanh thành bụng trong mặt phẳng giữa cơ ngang bụng và cơ chéo trong và sau đó đi qua ống bẹn để rời thành bụng qua lỗ bẹn nông (Hình 1 và Bảng 1). Các nhánh tận của nó chi phối cho da trên phía trong của vùng đùi trên và các phần lân cận của vùng đáy chậu.
Thần kinh sinh dục-đùi (genitofemoral nerve) đi về phía trước-dưới qua cơ thắt lưng lớn trên thành bụng sau và đi xuống trên mặt trước của cơ thắt lưng lớn (Hình 1 và Bảng 1). Nhánh sinh dục của nó chi phối cho các phía trước của vùng đáy chậu. Nhánh đùi của nó đi vào trong vùng đùi bằng cách bắt chéo dưới dây chằng bẹn, nơi mà nó nằm phía ngoài động mạch đùi. Nó đi nông để chi phối cho da phủ trên phần trung tâm trên của vùng đùi trước.
Thần kinh bì đùi ngoài
Thần kinh bì đùi ngoài (hay thần kinh bì ngoài của đùi) (lateral cutaneous nerve of the thigh) xuất phát từ L2 và L3. Nó rời vùng bụng bằng cách đi qua khoảng trống giữa dây chằng bẹn và xương chậu, ngay bên trong gai chậu trước trên hoặc bằng cách đi trực tiếp qua dây chằng bẹn (Hình 1 và Bảng 1). Nó chi phối cho da trên phía ngoài của vùng đùi.
Thần kinh đến cơ vuông đùi và thần kinh đến cơ bịt trong
Thần kinh đến cơ vuông đùi (nerve to the quadratus femoris) (L4 đến S1) và thần kinh đến cơ bịt trong (nerve to the obturator internus) (L5 đến S2) là các thần kinh vận động nhỏ mà xuất phát từ đám rối cùng. Cả hai thần kinh đều đi qua lỗ ngồi lớn ở phía dưới cơ hình lê và đi vào trong vùng mông (Hình 1 và Bảng 1):
- Thần kinh đến cơ bịt trong chi phối cho cơ cơ sinh đôi trên trong vùng mông và sau đó vòng quanh gai ngồi và đi vào trong vùng đáy chậu qua lỗ ngồi nhỏ để đâm xuyên qua mặt đáy chậu của cơ bịt trong.
- Thần kinh đến cơ vuông đùi chi phối cho cơ sinh đôi dưới và cơ vuông đùi.
Thần kinh bì đùi sau
Thần kinh bì đùi sau (hay thần kinh bì sau của đùi) (posterior cutaneous nerve of the thigh) được hình thành bởi các sự đóng góp từ S1 đến S3 và rời khoang chậu qua lỗ ngồi lớn ở phía dưới cơ hình lê (Hình 1 và Bảng 1). Nó đi thẳng đứng qua vùng mông, sâu bên dưới cơ mông lớn và đi vào trong vùng đùi sau và chi phối cho:
- Một dải da dọc phủ trên mặt sau của vùng đùi mà liên tục vào trong vùng cẳng chân trên
- Da phủ trên nếp lằn mông, trên phần trong trên của vùng đùi và da trong các vùng lân cận của vùng đáy chậu.
Thần kinh bì xuyên
Thần kinh bì xuyên (perforating cutaneous nerve) là một thần kinh cảm giác nhỏ được hình thành bởi các sự đóng góp từ S2 và S3. Nó rời khoang chậu bằng cách đâm xuyên một cách trực tiếp qua dây chằng cùng-ụ ngồi (Hình 1 và Bảng 1) và đi quanh bờ dưới của cơ mông lớn ở phía dưới, nơi mà nó trùng lặp với thần kinh bì đùi sau trong việc chi phối cho da phủ trên phía trong của nếp lằn mông.
Động mạch
Động mạch đùi
Động mạch chính cấp máu cho chi dưới là động mạch đùi (femoral artery) (Hình 2), là sự liên tục của động mạch chậu ngoài trong vùng bụng. Động mạch chậu ngoài trở thành động mạch đùi khi mạch máu đi dưới dây chằng bẹn để đi vào trong tam giác đùi trong mặt trước của đùi. Các nhánh của động mạch cấp máu cho hầu hết đùi và cho toàn bộ cẳng chân và bàn chân.
Các động mạch mông trên và dưới và động mạch bịt
Các mạch máu khác cấp máu cho các phần của chi dưới bao gồm các động mạch mông trên và dưới và động mạch bịt (Hình 2).
Các động mạch mông trên và dưới (superior and inferior gluteal arteries) xuất phát từ trong khoang chậu, dưới dạng các nhánh của động mạch chậu trong và cấp máu cho vùng mông. Động mạch mông trên rời vùng chậu qua lỗ ngồi lớn ở phía trên cơ hình lê và động mạch mông dưới rời vùng chậu qua cùng lỗ ngồi lớn nhưng là phía dưới cơ hình lê.
Động mạch bịt (obturator artery) cũng là một nhánh của động mạch chậu trong trong khoang chậu và đi qua ống bịt để đi vào trong và cấp máu cho khoang đùi trong.
Các nhánh của động mạch đùi, động mạch mông dưới, động mạch mông trên và động mạch bịt, cùng với các nhánh từ động mạch thẹn trong của vùng đáy chậu, kết nối với nhau để hình thành nên một mạng lưới thông nối trong vùng đùi trên và vùng mông. Sự có mặt của các kênh thông nối này có thể cung cấp tuần hoàn bàng hệ khi một trong số các mạch máu bị gián đoạn.
Tĩnh mạch
Các tĩnh mạch thoát máu cho chi dưới hình thành nên các nhóm nông và sâu
Các tĩnh mạch sâu nhìn chung là đi theo các động mạch (đùi, mông trên, mông dưới và bịt). Tĩnh mạch sâu chính thoát máu chi dưới là tĩnh mạch đùi (femoral vein) (Hình 3). Nó trở thành tĩnh mạch chậu ngoài khi nó đi qua dưới dây chằng bẹn để đi vào trong vùng bụng.
Các tĩnh mạch nông thì nằm trong mô liên kết dưới da và được kết nối với và cuối cùng đổ vào trong các tĩnh mạch sâu. Các tĩnh mạch nông hình thành nên hai kênh tĩnh mạch chính – tĩnh mạch hiển lớn và tĩnh mạch hiển nhỏ. Cả hai tĩnh mạch đều xuất phát từ một cung tĩnh mạch mu chân trong bàn chân:
- Tĩnh mạch hiển lớn (great saphenous vein) xuất phát từ phía trong của cung tĩnh mạch mu chân và sau đó đi lên trên theo mặt trong của cẳng chân, gối và đùi để kết nối với tĩnh mạch đùi ngay bên dưới dây chằng bẹn.
- Tĩnh mạch hiển bé (small saphenous vein) xuất phát từ phía ngoài của cung tĩnh mạch tĩnh mu chân, đi lên trên theo mặt sau của cẳng chân, và sau đó đâm xuyên mạc sâu để hợp với tĩnh mạch khoeo ở phía sau gối; ở phía gần của gối, tĩnh mạch khoeo trở thành tĩnh mạch đùi.
Mạch bạch huyết
Hầu hết các mạch bạch huyết trong chi dưới thoát dịch vào trong các hạch bẹn nông và sâu, nằm trong mạc ngay bên dưới dây chằng bẹn (Hình 4).
Các hạch bẹn nông
Các hạch bẹn nông (superficial inguinal nodes), có số lượng khoảng 10 hạch, thì nằm trong mạc nông và song song với chặng đi của dây chằng bẹn trong vùng đùi trên. Ở phía trong, chúng mở rộng xuống phía dưới dọc theo phần tận cùng của tĩnh mạch hiển lớn.
Các hạch bẹn nông nhận dịch bạch huyết từ vùng mông, thành bụng dưới, vùng đáy chậu và các vùng nông của chi dưới. Chúng thoát dịch, thông qua các mạch bạch huyết mà đi kèm theo các mạch máu đùi, vào trong các hạch chậu ngoài (external iliac nodes) mà liên quan với động mạch chậu ngoài trong vùng bụng.
Các hạch bẹn sâu
Các hạch bẹn sâu (deep inguinal nodes), có số lượng lên đến 3 hạch, thì nằm ở phía trong tĩnh mạch đùi (Hình 4).
Các hạch bẹn sâu nhận dịch bạch huyết từ các mạch bạch huyết sâu liên quan với các mạch máu đùi và từ quy đầu dương vật (hoặc âm vật) trong vùng đáy chậu. Chúng kết nối với các hạch bẹn nông và thoát dịch vào trong các hạch chậu ngoài thông qua các mạch bạch huyết mà đi dọc theo mặt trong của tĩnh mạch đùi khi nó đi dưới dây chằng bẹn. Khoang mà qua đó các mạch bạch huyết đi dưới dây chằng bẹn là ống đùi.
Các hạch khoeo
Ngoài các hạch bẹn, có một tập hợp nhỏ của các các hạch sâu nằm ở phía sau gối, gần với các mạch máu khoeo (Hình 4). Các hạch khoeo (popliteal nodes) này nhận dịch bạch huyết từ các mạch bạch huyết nông mà đi kèm theo tĩnh mạch hiển nhỏ và từ các vùng sâu của cẳng chân và bàn chân. Chúng cuối cùng đổ vào trong các hạch bẹn nông và sâu.
Các bạn có thể xem bài viết mới trên Facebook tại đây: https://www.facebook.com/profile.php?id=61550892771585
Các bạn có thể xem bài viết trước tại đây: https://docsachxyz.com/giai-phau-vung-chi-duoi-khop-hong-va-cac-duong-vao-chi-duoi/
Cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết. Hẹn gặp lại các bạn trong các bài viết tiếp theo nhé !!!